پایگاه خبری تحلیلی رسانه معلم رسانه فرهنگیان ایران
رسانه معلم #، ماه نزول قرآن فرصت مناسبی بود تا ضمن تلاوت کلام الهی با بعضی از موضوع های علوم قرآنی آشنا شویم؛ مباحثی همچون محکم و متشابه، سوره‌های مدنی و مکی، ناسخ و منسوخ، تنزیل و تاویل، وجوه و نظایر، نزول وحی، ارتباط میان آیات، معجزات قرآن، نامگذاری سوره‌ها، اسامی آیات، کاتبان وحی، اسامی قرآن و سایر مباحث مربوط که به صورت ساده و مختصر بیان شد. در قسمت پایانی این سلسله مباحث به موضوع ترجمه قرآن می پردازیم.
ترجمه یعنی انتقال معنای کلام از زبانی به زبان دیگر و برخی متخصصان علم ترجمه می گویند «ترجمه را می توان انتقال مفهومی به صورت شفاهی یا کتبی از زبانی به زبان دیگر دانست» و برخی نیز ترجمه را نزدیکترین معادل یک زبان را از جهت مفهوم و از نظر سبک و سیاق می دانند.
جواز ترجمه قرآن
یکی از مباحث مهم در میان اندیشمندان مسلمان، ترجمه پذیری و ترجمه ناپذیری قرآن است که گروهی معتقد به ترجمه پذیری آن و برخی نیز آن را امری غیرممکن تلقی کرده اند. شافعی، احمد بن حنبل و مالک بن انس از بزرگان اهل سنت، ترجمه قرآن را روا نمی دانستند ولی ابوحنیفه آن را جایز می شمرد و در مقابل، برخی همچون زمخشری در تفسیر کشاف، بیضاوی در کتاب انوار التنزیل و بعضی از عالمان شیعه همچون کاشف الغطاء، آیت اللّه میلانی، امام خمینی و آیت اللّه خویی قائل به جواز ترجمه قرآن بوده اند.
همگانی و جهانی بودن پیام قرآن، یکی از دلائل جواز ترجمه قرآن است که قرآن پژوهان مطرح می کنند. از نگاه این افراد ترجمه قرآن به زبان های مختلف از جهاتی ضروری است. بر این اساس، قرآن کتاب دعوت است و این دعوت در همه زمان ها و مکان ها مشمول همه انسان ها در تمام قرون و اعصار است و باید به همه انسان ها ابلاغ شود و آن را درک کنند. این اندیشمندان با استناد به آیه «هذا بَیانٌ لِلنَّاس» می گویند اسلام، دین اختصاصی برای افراد خاص نیست و برای همه مردم جهان یکسان است
ترجمه قرآن، نخستین بار در شرق به وسیله مسلمانان و به صورت بخشی از آیه های قرآن و به منظور خدمت به دین اسلام محقق شد و طبق روایتی، سلمان فارسی به درخواست جمعی از ایرانیان، سوره فاتحه را ترجمه کرده و به نظر پیامبر (ص) هم رسانده است.
انواع ترجمه قرآن
ترجمه قرآن را می توان به چند نوع تقسیم کرد. مثل تحت اللفظی و غیر تحت اللفظی. نوع اول به ترجمه کلمه به کلمه نیز معروف است که مترجم، زبان مبدا را کلمه به کلمه به زبان مقصد برمی گرداند. در ترجمه های قدیم قرآن، مترجمان با ایمان به رعایت امانت کامل در برگرداندن کلام اللّه به فارسی، این روش را برمی گزیدند اما عیب مهم چنین ترجمه ای این است که زیبا و رسا نیست. چون رعایت اجزاء نحوی جمله که در دو زبان همانند نیست، صورت نمی گیرد. مثلا در جمله فعلیه عربی که فعل در ابتدا آمده و در فارسی باید در انتها باشد، طبعا این قاعده رعایت نمی شود
یک ترجمه به عنوان ترجمه آزاد مطرح است که مترجم خود را مقید به برگرداندن دقیق لفظ یا معنای متنی که ترجمه می شود، نمی داند، بلکه به تناسب هدفی که دارد به کاستن یا افزودن بر محتوای متن می پردازد؛ گرچه معنی را به طور کلّی منتقل می کند. روشن است ترجمه آزاد قرآن را نمی توان ترجمه واقعی آن دانست، بلکه باید آن را استنباط و دریافت ترجمان شمرد.
برخی نیز قرآن را ترجمه معنایی می کنند. در این روش، مترجم معنی را از زبان مبدأ به زبان مقصد برمی گرداند، به طوری که مراد گوینده یا نویسنده کاملا بیان شود و تا ممکن شود الفاظ دو زبان نیز هماهنگی داشته باشد. گاهی برای رساندن مقصود یا روانی جمله باید عبارتی افزوده شود که به رعایت امانت، این افزوده ها را درون هلالین قرار می دهند. برخی این ترجمه را بهترین نوع ترجمه کلام اللّه می دانند.
اگرچه در یک تقسیم بندی، می توان ترجمه قرآن را به دو دسته ترجمه لفظی و ترجمه تفسیری تقسیم کرد ولی تقسیمات دیگری وجود دارد. مثل ترجمه لغوی، ترجمه تحت اللفظی، ترجمه حرفی (ترجمه تحت اللفظی به شکلی روان تر و رساتر)، ترجمه ادبی مانند ترجمه ابوالفضل رشیدالدین میبدی، ترجمه منظوم، ترجمه آوایی و آهنگین، ترجمه آزاد یا خلاصة التفاسیر و همچنین ترجمه پیوسته، تفسیری و آوایی.
بهترین ترجمه فارسی کدام است؟
با توجه به ویژگی های ترجمه های قرآن به زبان فارسی، نمی‌توان یک ترجمه را به عنوان کامل ترین و بهترین ترجمه معرفی کرد ولی در مجموع می توان ترجمه های ناصر مکارم شیرازی، حسین انصاریان، بهاءالدین خرمشاهی، محمدمهدی فولادوند، سید جلال الدین مجتبوی، علی مشکینی و غلامعلی حداد عادل را به صورت کلی و با توجه به برتری ترجمه تفسیری (معنایی) نسبت با سایر ترجمه‌ها پیشنهاد کرد.
یکی از ترجمه‌های اختصاصی برای مخاطب نوجوان و جوان، ترجمه خواندنی قرآن اثر علی ملکی است. این ترجمه به خاطر روان بودن و سادگی و همچنین به‌روز بودن اصطلاحات و لغات برای نوجوانان و جوانان، دل‌نشین است.
در نرم افزار جامع التفاسیر نیز که از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تولید شده، علاوه بر متن قرآن کریم، قرائت‌های دل‌نشین، ترجمه‌ها و تفاسیر فراوانی به زبان‌های مختلف برای دانشجویان، طلاب و محققین ارائه شده است
منبع ایرنا