پایگاه خبری تحلیلی رسانه معلم رسانه فرهنگیان ایران
نیازمند تدوین استانداردهای عناصر تربیت و یادگیری در دوره پیش دبستان هستیم
تدوین یاباز بینی برنامه درسی دوره پیش دبستانی در کمیته محتوای سازمان ملی تعلیم و ترببت کودکان با حضور کارشناسان این حوزه از دانشگاه وحوزه را مبارک می دانیم
بهتر است قبل از تصویب نهایی سند دریک اعتبار بخشی عمومی در سایت سازمان پژوهش قرار گیرد
از گفتگوهای جلسه همانند گذشته از رویکردهای کلی فطرت گرایی سخن به میان آمد ودر بخش دانشی وعلمی به پژوهش های مدت دار اشاره شد وطبیعی است غلبه ابن نوع پژوهش ها با فقر بهره برداری از معارف اسلامی در ترببت کودکان نتیجه ای مناسب نخواهد داشت یک دهه از گفتمان فطرت گرایی توحیدی می گذرد ولی هنوز دانش تولیدی در این زمینه برای تصمیم گیری در نقاط متمایز بین رویکردهای دیگر با این رویکرد مشخص نیست آیا رویکرد فطرت گرایی اقتضای کودک محوری دارد ؟آیا اقتضای تعدیل تمایلات کودک دارد؟ویا تقویت ورها سازی تمایلات ؟یا بازی، محور فعالیت تربیتی است یا بخشی از فعالیت هاست؟ ویا محیط محور تاثیر گذاری بر کودک است یا فطرت اصالت دارد و محیط از شرایط است؟ آیا شاکله هویت وجودی کودک است که گرایش ها از آن بر می خیزد؟یا شاکله همان گرایشات است؟آیا روانشناسی بر فهم گرایش ها کافی است یا عرفان اسلامی در شناسایی ورشد این گرایس ها مبناست؟
امید است سازمان پژوهش از حوزویان و اساتیدی که درباره کودک با نگاه اسلامی تخصص دارند بدون عجله وبا تانی برای تنظیم برنامه درسی پیش دبستانی استفاده نماید تا دچار التقاط تربیتی نشود
سید نصرت الله فاضلی
واحد سند تحول بنیادین کانون تربیت اسلامی
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی معتقد است نیازمند تدوین استانداردهای عناصر تربیت و یادگیری در دوره پیش دبستان هستیم.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، کمیته تدوین محتوای پیش دبستان، با حضور معاون وزیر آموزش و پرورش، و با تمرکز بر فرایند تولید و ارزیابی محتوا برای این دوره، برگزار شد.
در ابتدای این جلسه، دکتر حسن ملکی دوره پیش دبستانی را حساس و حائز اهمیت خواند و گفت: همانطور که می‌دانید، سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک، کار رسمی خود را با دستور رئیس جمهور آغاز کرد و نخستین جلسه آن نیز، برگزار شد. در این راستا، این باعث افتخار است که بتوانیم خادم فطرت کودک باشیم زیرا هر کسی این توفیق را ندارد که بتواند خدماتی برای رشد استعدادهای فطری کودک انجام دهد و در این مسئله موثر باشد.
او دوره پیش دبستان را دارای تقدس و برکت خواند و گفت: ما شوراهای متعددی در دوره‌های تحصیلی مختلف از ابتدایی گرفته تا دانشگاه داریم، اما معتقدم که برکت و تقدس و اهمیت هیچ کدام از آنها، به اندازه پیش دبستانی نیست. امام علی ابن ابی طالب(علیه السلام) در حدیثی می‌فرمایند: “ای انسان تصور می‌کنی همین جسم کوچک و صغیر هستی که از مادر متولد می‌شوی؟ در حالی که عالم اکبر در وجود تو در هم تنیده است.”این کلام حکیمانه مولا علی (ع)، بیانگر اهمیت دنیای درون کودکان در دوران دبستان و پیش دبستان است لذا ما در این شورا سعی داریم که امور مربوط به این عالم اکبر را سامان دهیم؛ بنابراین باید اندیشه و نیت شایسته این مسئولیت تربیتی عظیم را نیز، داشته باشیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تصریح کرد: در راستای برنامه ریزی دوره پیش دبستانی، مسیری را آغاز کرده بودیم که به برنامه‌ها و نقاط خوبی نیز دست یافتیم اما با شروع فعالیت سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک، مشخص شد که ما به تنهایی در این عرصه مسئول نیستیم و این یکپارچگی باعث خرسندی ماست البته در راستای عدم موازی شدن فعالیت‌ها و جلوگیری از گسست بین دوره پیش دبستانی و دوره دبستان، بنا بر این قرار گرفت که همچنان سازمان پژوهش در تولید محتوا ایفای نقش کند.
ملکی درباره اعضای کمیته تدوین، بیان کرد: در واقع این جلسه مرتبط با سازمان ملی تعلیم و تربیت است و شما به عنوان اعضای کمیته هستید. این کمیته ترکیبی از متخصصان روانشناسی، فلسفه تربیت اسلامی، صاحب نظران عرصه قرآن پژوهی، افرادی که به صورت ویژه در دوره پیش دبستان کار کرده‌اند، و برنامه ریزان درسی است.
او به تدوین راهنمای دوره پیش دبستانی اشاره کرد و گفت: طبق شورایی که قبلا تشکیل شده بود، یک راهنمای دوره پیش دبستانی شکل گرفت که می‌توان گفت بی نظیر و بی سابقه است البته این به معنای بی اشکال بودن کار نیست بلکه منظور ما، نوع جهت گیری، ماهیت و توجه به کودک بر اساس فطرت گرایی توحیدی است. بر همین اساس طی، این جلسه قصد ما نقد و بررسی این راهنما و استفاده از نقطه نظرات اساتید است.
معاون وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: آنچه در این کمیته انجام می‌دهیم، استانداردسازی و سنجه های دقیق در عناصر برنامه‌های درسی این دوره است. در این مسیر، من فکر می‌کنم که ما میتوانیم یک فراخوان را در اسرع وقت آماده کنیم تا از تولیدات انجام شده بتوانیم استفاده کنیم زیرا ما باور داریم که طی چند سال گذشته، تولیدات بسیاری در کشور انجام شده است. در این مسیر ما میتوانیم، با توجه به شاخص‌هایمان، آثار ارسالی که در این حوزه تولید شده است را بررسی و ارزیابی کنیم. چه بسا بتوانیم در این دوره مولف پروری کنیم و با برخی افراد مستعد که در این مسیر شناخته‌ایم، تعامل موثر ایجاد کنیم و بتوانیم حتی برای تولید بسته‌های تربیت و یادگیری نیز از نیروی موجود بر اساس یک الگوی متقن و مشخص بهره ببریم.
در ادامه این جلسه دکتر مسعود تهرانی فرجاد، بر لزوم ارتباط بین دوره پیش دبستانی و دبستان به لحاظ محتوایی تاکید کرد و به توضیح، برنامه تدوین شده در دوره پیش دبستانی پرداخت و گفت: در این برنامه ما به دنبال کشف گرایش‌های کودک همراه با بازی و خلاقیت هستیم. نکته مهم ما فطرت گرایی توحیدی است که بر مبنای اسناد بالادستی و صد البته تحلیل رویکردهای امروز دنیا به دست آمده است.
او افزود: این برنامه مربوط به دوره چهار سال به بالاست و در آن نزدیک به 11 هدف بر مبنای بررسی محتواها تعریف شده است. البته هر کدام از اهداف تعریف شده، زیر مجموعه‌ها و تعاریف متعددی را به عنوان زیرشاخه نیز شامل می‌شود.
تهرانی ادامه داد: ما برای رسیدن به پاسخ‌های مناسب تحقیق‌های روانشناسی و موارد مختلف را بررسی کردیم. بر مبنای این پژوهش‌ها مشخص شد که کودک در هفت سال اول، رشد و نمو خود را تحت تاثیر رفتارها وگفتارهای خانواده، اطرافیان، مربی و عوامل محیطی به دست می‌آورد و آنها را به شکل گزاره‌ها و تصاویر درون خود ذخیره می‌کند بنابراین ضروری است که کودک در رشد و تعالی همه جانبه در بستر طیبات قرار گیرد.
در ادامه دکتر طهماسبی، روانشناس بالینی عضو هیات علمی دانشگاه توانبخشی، تدوین راهنمای پیش دبستانی را حاصل کار گروهی خواند و گفت: یکی از منابع ما، در این مسیر، تحقیقات و پایان‌نامه‌هایی است که بر روی اثربخشی آموزش‌های پیش دبستان، روی رشد همه جانبه پیش دبستان انجام شده و به پایداری این آموزش‌ها توجه کرده است. در این مسیر ما 5 سمینار را نیز برگزار کردیم که در آنها نزدیک به 100 مقاله ارائه شد و در چکیده سمینارها منتشر شد و در مسیر کار آنها را نیز مرور کردیم. منبع سوم کار ما نیز تجربه بالینی ما است که نتیجه مشاوره با کودک و نوجوانان داشتیم.
او افزود: ما تنوعی که در حوزه تولیدات پیش از دبستان در کشور داریم، در دنیا بی نظیر است اما این تنوع از کتاب‌هایی که آموزش توحید و مهدویت، تا نکات سکولار را در بر دارند و هر کدام دارای اشکالاتی مختص خود هستند و نیازمند یک توجه ویژه است.
دکتر طهماسبی تصریح کرد: مسئله اصلی در این عرصه، نبود و نشناختن استانداردها در این مسیر است به همین خاطر اغلب افرادی که به تولید اثر در حوزه پیش دبستانی می‌پردازند، نکات لازم را رعایت نمی‌کنند لذا لازم است که برای این امر، تمهیداتی را بیاندیشیم و بدانیم که این استانداردها بعدها قرار است، چگونه اجرا شوند.
خانم دکتر نجفی پازوکی، نیز در ادامه جلسه، بر لزوم توجه به سایر اسناد و تحقیقات موجود در این عرصه اشاره کرد و گفت: یکی از کارهای ارزنده‌ای که توسط پژوهشکده کودکان استثنایی در دهه گذشته انجام شده و قابل توجه است، یک سندی است که از زبان اصلی ترجمه شد و 4 حیطه رشد حرکتی، زبانی، اجتماعی- هیجانی و رشد شناختی را شامل می‌شوند.
او افزود: در این 4 سند، بازه زمانی، که مسیر استانداردهای رشد هست به صورت واضح مشخص شده است. در این تحقیق از تولد تا 18 ماهگی، و از 18 ماهگی تا 36 ماهگی، از 36 ماهگی تا 60 ماهگی و از 60 ماهگی تا دبستان است طبقه بندی شده است. در ادامه این تحقیق به کار میدانی انجامیده و تفاوت بین بچه‌های استثنایی و افراد عادی را ارزیابی کرده است لذا این کار منبع بسیار خوبی برای این استانداردهاست.
در بخش دیگری از این جلسه، دکتر حمیدرضا محمد بیگی، کارشناس مسئول پیش دبستان شهر تهران گفت: تولیدات ناشران داخلی، کیفیت لازم را برای ورود یک کتاب به فضای آموزشی ندارند، و به ویژه این امر در حوزه کتاب کار کودک محسوس است بنابراین عمده کتاب‌های کار کودک با همین شاخص‌ها نیز، استانداردهای لازم را کسب نمی‌کند. بر همین مبنا شکل گیری سازمان ملی کودک که قرار است نهادهای مختلفی را در ذیل آن داشته باشیم، می‌تواند نقطه مهمی در توجه به سنین زیر 6 سال باشد.
او ادامه داد: در همین راستا، ما باید انتظاراتی که از آموزش و پرورش می‌رود، را پیش بینی کنیم تا بتوانیم پاسخگوی این بخش باشیم. از جانب دیگر، تصویب برنامه تربیت و یادگیری جدید از سوی شورای عالی سازمان، بر لزوم تولید محتواهای متناسب تاکید می‌کند زیرا فعلا چنین محتواهایی وجود ندارند لذا در این جهت خلا احساس می‌شود.
دکتر محمد بیگی تصریح کرد: از بعد دیگر نظام تعلیم و تربیت ابتدایی را باید مد نظر قرار دهیم و باید همسو با این دوره حرکت کنیم. با توجه به اینکه دوره ابتدایی متمرکز است؛ عدم تمرکز در حوزه پیش دبستانی، باعث ناسازگاری و عدم تناسب با دوره ابتدایی می‌شود لذا لازم است که به این نکات توجه بیشتری شود. در واقع تمام این مباحث ما را به این سمت سوق می‌دهد که در این مسیر یک محتوای الگو داشته باشیم تا بتوانیم تولیدات استانی را نیز در چارچوب مشخصی هدایت کنیم.
دکتر فاطمه صدر نیز توجه به جهت گیری‌ها را عامل مهمی در استانداردسازی اشاره کرد و گفت: کتاب‌هایی که تاکنون توسط مراکز خصوصی و حتی آموزش و پرورش تدوین شده، بسیار آموزش محور بوده است اما ما در گرایش به فطرت باید به تربیت بیش از آموزش توجه کنیم. این بسیار مهم است که ما آموزش را مغفول نگاه نداریم اما غلبه و کفه ترازو باید، به سمت گرایش‌ها برود، زیرا آموزشگری تا حدودی ویژگی‌های رشدی کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهند بنابراین تمرکز باید بر تربیت و فطرت باشد.
او افزود: در این مسیر باید بر فضای رسانه‌ای و فضای مجازی یک دقت صورت گیرد. از آنجایی که کودک در این دوره سنی بسیار تقلیدگراست و آنچه که می‌بیند را تکرار می‌کند، به نظر می‌رسد که فضای رسانه‌ای باید بسیار با دقت انتخاب شود. همانطور که می‌دانید، رسانه‌ها در حال تاثیرگذاری بر ضمیر ناخودآگاه کودک هستند بنابراین می‌توانند خلاقیت را از بین ببرند یا تقویت کنند.
دکتر فاطمه صدر تصریح کرد: بر اساس تعلیمات اسلامی، شاکله یا شخصیت هر فردی، در این دوره شکل میگیرد. از آنجایی شاکله از جنس گرایش‌هاست، باید به آن دقت بیشتری شود. در این مسیر ما باید بیش از صفات، به منش‌ها دقت کنیم زیرا منش در این دوران شکل می گیرد. به عنوان مثال کمال طلبی یا عزت نفس، منش‌هایی هستند که در این دوره شکل میگیرد بنابراین باید در تدوین استانداردها به ایجاد روحیه‌ها و منش ها نیز توجه ویژه داشته باشیم.
در ادامه خانم دکتر نفیسه نجفی مولف و صاحب نظر تولید محتوا و فرصت های یادگیری، بر لزوم توجه به مربیان در عرصه آموزش پیش دبستانی تاکید کرد و گفت: تولید برنامه نیازمند افراد کارشناسی است که این اصول را بتوانند درک کنند و بر اساس آن به طراحی بپردازند. بر همین مبنا، ما نمی‌توانیم از همه مربیانمان انتظار این را داشته باشیم که همه در این سطح باشند.
او ادامه داد: کودک از زمانی که وارد فضای پیش دبستانی می شود، تعاملاتی برقرار می‌کند که طی آن محتوا دریافت می‌کند، بنابراین بسیار مهم است که روی این بخش یک سرمایه گذاری عمده داشته باشیم. اصل ماجرا این است که کار سخت تر از تدوین کتاب، توجه مربی و خانواده به این نوع تعاملات است. در واقع این موضوع که مربی باید چگونه با کودک در چالش‌ها یا مسیر آموزش روزمره برخورد کند، بسیار مهم و تاثیرگذار است و نیازمند یک سرمایه گذاری اساسی برای منتقل کردن، یک مسیر مشخص به مربیان است. در این مسیر حتی چینش فضای فیزیکی نیز می‌تواند در روند تربیت کودک موثر باشد بنابراین لازم است که ابتدا بدانیم که منظور ما از محتوا چیست و چگونه میتوانیم آنها را چینش کنیم.
دکتر علی نقی فقیهی، نماینده حوزه علمیه و استاد دانشگاه نیز در ادامه جلسه گفت: از مهمترین استانداردها، استانداردسازی اصطلاحات است و من دو اصطلاح را در این راهنما نیازمند تغییر می‌دانم. نکته دیگر این است که اگر ما جنبه‌های گوناگون فطرت را بشناسیم و معرفت شناسی کافی در این زمینه داشته باشیم، آن زمان میتوانیم بگوییم که انتظاراتی که از خانواده داریم تا در ارتباط با بچه‌ها اعمال کنند، همان چیزهایی است که مرتبط با فطرت است بنابراین باید جنبه‌های مختلف فطرت را در این راهنما مد نظر قرار دهیم.
دکتر رخساره فضلی، مدیرکل پیش دبستان معاونت ابتدایی، در بخشی از این جلسه از اقدامات انجام شده، تقدیر و تشکر کرد و گفت: به نظر می‌رسد که در برخی از قسمت‌های راهنمای پیش دبستانی نوعی بلاتکلیفی دیده می‌شود که نیازمند بازبینی است.
او درباره اجرای طرح‌های نوین در این عرصه، بیان کرد: با توجه به شرایط خاصی که در کشور است و انتظاراتی که می‌رود، بهتر است که فعلا وارد فضاهای جدید نشویم و آنچه که موجود است را ساماندهی کنیم زیرا امروز مطالبات جدی در همین عرصه وجود دارد.
دکتر ملکی در بخش پایانی جلسه و جمع بندی موارد مطرح شده، گفت: راجع به استانداردها، نکاتی مطرح شد که بسیار با ارزش بود و لازم است که به اصلاح و تکمیل موارد بپردازیم لذا لازم است که اعضای جلسه، نظرات خود را بر اساس جزوه استانداردها که در اختیار آنها قرار گرفته تدوین و در اختیار دبیرخانه قرار دهند. در ادامه همکاران به بررسی استانداردها خواهند پرداخت تا بتوانیم به شکل نهایی دست پیدا کنیم.
او ادامه داد: در این دوره، استانداردهای عناصر برنامه درسی مد نظر ماست و باید کامل شود. در واقع، درون این مسیر، استانداردهای اجزا و مولفه‌های تربیت و یادگیری در مقطع پیش دبستانی باید مشخص شوند البته درباره ارزشیابی نیز میتوانیم در این دوره صحبت کنیم اما عناصری چون عنصر زمان، خانواده و … مواردی هستند که باید تعریف و مشخص شوند البته پس از آن می‌توان به ارزیابی و تولید و تدوین محتوا نیز، پرداخت.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی بر لزوم تولید محتوا در بخش پیش دبستانی تاکید کرد و گفت: در بخش تولید حقیقتا لازم و ضروری است که سفارشاتی داشته باشیم و نمونه هایی تولید کنیم اما در عین حال و ضمن سفارش تولید، باید از ظرفیت‌های موجود در جامعه نیز استفاده کنیم و نباید از پتانسیل‌های موجود غافل شویم.