استقلال آموزش و پرورش؛ سخت اما شدنی

آگاهان به سیاست و آموزش و پرورش ایران می‌دانند که وضعیت تشکل‌های مستقل آموزگاری هم به گونه‌ای نیست که در این زمینه، کار چندان مفیدی از آنها بربیاید.

از وزیران گذشته آموزش و پرورش، گفته‌ها و حتی برنامه‌های بسیار به جا مانده که هیچ‌گاه عملی نشده است. به راستی می‌توان سیاهه بلندی از حرف‌های خوب وزیران دو سه دهه گذشته آموزش و پرورش تهیه کرد که به ویژه در آغاز کار بر زبان رانده‌اند و پس از چندی سراسر فراموش کرده اند.
این نگارنده هم، امید چندانی به بهبود اوضاع آموزش و پرورش، دست‌کم در کوتاه مدت ندارد و به تجربه به این نتیجه رسیده است که کار آموزش و پرورش ما، چونان کلاف سر در گمی است که راه گشودن آن، پیدا نیست.

با این همه اگر بخواهیم کمی خوش‌بینانه به مسئله نگاه کنیم می‌توان در موردِ حفظ استقلال آموزش و پرورش، یادآوری کرد که سازه‌های کلیدی این کار، یکی اراده راستین است و دیگری چیرگی بر دانش «آموزش‌شناسی». اراده در اینجا یعنی اینکه مسئولان وزارت آموزش و پرورش حاضر باشند در این راستا هزینه بدهند و در برابر کسانی بایستند که چندان اشراف و آگاهی نسبت به آموزش و پرورش نوین ندارند اما به روش‌های گوناگون در آن دخالت می‌کنند.

در گذشته بسیار شنیده شده که یک نماینده مجلس یا سیاستمدار بانفوذ، خواسته و منفعتی شخصی در آموزش و پرورش داشته و پیگیری می‌کرده است و فرادستان آموزشی هم به خاطر ترس از به خطر افتادن موقعیت خود به آن تن داده اند.

اما بحث چیرگی بر دانش آموزش‌شناسی هم نکته بسیار مهمی است که کار حفظ استقلال آموزش و پرورش را سخت می‌کند. در بودجه سال ۹۸ حدود ۱۴۰ میلیارد تومان برای مراکز پژوهشی آموزش و پرورش در نظر گرفته شده است. اما در زمینه پژوهش در آموزش و پرورش سال‌ها است که کار چندانی از این نهادهای رسمی پژوهشی دیده نشده است.

آموزش و پرورش مستقل، آموزش و پرورش پژوهش محور است که کارهای خود را بر بنیاد دانش روز آموزش شناسی و آموزشگری پیش می‌برد و با نگاه‌های نادرست و کهنه ای که آزمون خود را پس داده اند کنار نمی‌آید و به آنها باج نمی‌دهد.

پس می‌توان به فردی که در آینده سکان وزارت آموزش و پرورش را در دست می‌گیرد پیشنهاد داد که اگر لباس وزارت بر تن کرد در پی تقویت جدی نهادهای پژوهشی وزارتخانه برآید و مهم‌تر اینکه داده‌های پژوهشی به دست آمده را در اختیار عموم بگذارد تا همگان دریابند پژوهش چه راهی را پیشنهاد می‌دهد.
به هر حال، در وضعیت خوب و امیدبخشی به سر نمی بریم و نمی‌توان انتظار داشت که با آمدن یک وزیر تازه، در آموزش و پرورش دگرگونی چشمگیری رخ دهد.