پایگاه خبری تحلیلی رسانه معلم رسانه فرهنگیان ایران
معاون طراحی و تولید بسته‌های یادگیری سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی معتقد است نظام آموزشی مرکز و محور سایر نظام‌های یک کشور است.
به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی به نقل از معاونت طراحی و تولید بسته های یادگیری، اولین نشست معاونت طراحی و تولید بسته‌های یادگیری با معلمان و مدیران اداره کل آموزش‌وپرورش شهر تهران روز سه‌شنبه 8/11/98 در سالن اجتماعات طبقه پنجم سازمان پژوهش وبرنامه‌ریزی آموزشی برگزار شد.
پس از تلاوت آیاتی از کلام‌الله مجید، دکتر مرتضایی هدف از برگزاری این نشست را بازطراحی و بازنگری دوره‌های تحصیلی از حیث محتوا و منابع آموزشی در راستای اجرایی شدن سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و استقرار نظام آموزشی 3ـ3ـ3ـ3، توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بیان کرد.
ایشان اظهار نمود: در موضوع طراحی دوره‌های تحصیلی از یک‌سو به مطالعات و یافته‌های صاحب‌نظران حوزه تعلیم‌وتربیت نیازمندیم و از سوی دیگر لازم است از تجارب سایر همکاران اجرایی آموزشی از جمله معلمان، دبیران، مدیران و سایر عوامل و بخش‌ها بهره‌مند شویم تا بتوانیم بین حوزه نظر و عمل پیوندی عالمانه برقرار کنیم، برای اینکه بتوانیم از تجربیات و دانش اجرایی شما بهره‌مند شویم این کارگاه را برگزار کردیم. بنابراین سطح اجرا در طراحی دوره‌های تحصیلی است.
در ادامه دکتر ملکی معاون طراحی و تولید بسته‌های یادگیری ضمن خوشآمدگویی بیان کرد، مؤانست شما با بنده امری ریشه‌ای است که در زندگی حرفه‌ای ما ثبت شده است، علت برگزاری این نشست، این است که سازمان پژوهش از بُعد طراحی دوره‌های تحصیلی در بخش نرم‌افزاری نظام تعلیم‌وتربیت و برنامه‌های درسی در موقعیت حساسی قرار دارد. اگر کاری بخواهد خوب انجام شود و به ثمر برسد هم از بُعد نظری باید مطلوب باشد و هم از بُعد عمل و اجرا. اگر یکی از این دو باشد دیگری نباشد کار به ثمر نمی‌رسد. هیچ نظری بدون منتهی شدن به عمل ثمری ندارد و هیچ عملی هم بدون ابتناء بر تحلیل نظری عمیق فایده‌ای ندارد. رابطه نظر و عمل در ادبیات علمی در رشته‌های مختلف هنوز هم بحث زنده‌ای است. بحث نظری مانند درختی است باید به یک میوه‌ای برسد که آن میوه در عرصه عمل خودش را نشان می‌دهد. عمل که مبتنی بر نظر نباشد مثل با نخ بستن میوه‌ای بر روی درخت است. لذا نه نظر منهای عمل فایده‌ای دارد و نه عمل منهای تحلیل نظری
عمیق می‌تواند مفید فایده باشد. با این توضیح می‌خواهم بگویم سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بیشتر با نظر، تئوری، الگو، اصول و امثالهم سروکار دارد. زمانی کار این سازمان می‌تواند مثمرثمر باشد و درختش میوه بدهد که آن‌هایی که در متن واقعیت کار می‌کنند و تجربه زیسته دارند به این سازمان کمک کنند. نشست با شما همکارانی که در متن واقعیت کار می‌کنید یک استمداد است برای آنچه که سازمان در حال انجام آن است با عنوان «طراحی دوره‌های تحصیلی».
همان‌طور که می‌دانید نظام آموزشی مرکز و محور سایر نظام‌های یک کشور است که با سایر خرده‌نظام‌ها در تعامل است. درواقع به این معناست که همه خرده‌نظام‌ها به نوعی وام‌دار نظام آموزشی هستند نظام آموزشی به سایر خرده‌نظام‌ها روح و هویت می‌دهد. افرادی که در سایر خرده‌نظام‌ها کار می‌کنند به نوعی تربیت‌شده نظام آموزشی هستند.
به همین دلیل کشورهایی که از طریق توسعه به جایی رسیده‌اند کارشان را از نظام آموزشی شروع کرده‌اند. اگر نظام آموزشی خوب عمل کند و کارآمدتر باشد بی‌تردید در سایر خرده‌نظام‌ها هم تأثیر خوبی خواهد داشت.
وقتی که از نظام آموزشی حرف می‌زنیم از چند خرده‌نظام آموزشی مانند دوره‌های پیش از دبستان، دوره ابتدایی و دوره متوسطه اول و دوم در دل نظام آموزشی حرف می‌زنیم. دوره پیش از دبستان دوره رسمی است ولی اجباری نیست البته از بُعد تربیتی اهمیت بالایی دارد.
شایان ذکر است؛ صحبت کردن از دوره تحصیلی منظور دوره آموزشی و پرورشی است زیرا تنها با نظام آموزشی نمی‌توان به جایی رسید و پرورشی هم وجود ندارد که با یک آموزش همراه نباشد وقتی از دوره تحصیلی صحبت می‌کنیم این ظرف دارای مظروفی است که در درون آن مؤلفه‌هایی از جمله هدف، ساختار، عناوین و ساختار دروس، معلم، نظام ارزشیابی و … .وجود دارد که تشکیل‌دهنده یک نظام آموزشی می‌باشد.
بنابراین وقتی می‌گوییم باید دوره‌های تحصیلی طراحی شود یعنی هدف تعیین شود ساختار و عناوین دروس مشخص شود و در مورد تک‌تک عناصر باید تعیین تکلیف شود.
آنچه گفته شده به این معنی است که همان‌طور که نظام آموزشی از نظام اجتماعی کل متأثر می‌شود بر آن نیز مؤثر خواهد بود در نظام تعلیم‌وتربیت راهِ یک‌طرفه وجود ندارد و تنها یک راه یک‌طرفه است و آن، جایی است که آموزه‌های وحیانی ما می‌خواهد برای ما هدایتگری کند. به‌عنوان مثال اگر نظام آموزشی بتواند تفکر دانش‌آموز را خوب تقویت کند و انسان‌های متفکر بار بیاورد این انسان وارد جامعه می‌شود. بنابراین آن جامعه نیز دارای انسان‌های متفکر خواهد شد و نظام اجتماعی‌ای که افراد آن متفکر باشند پویا، با طراوت، و رو به تعالی است و بالعکس. اگرچه در این فرایند عوامل و منابع دیگری غیر از نظام تعلیم‌وتربیت می‌توانند مؤثر باشند.
دکتر ملکی اظهار داشت که از مجموعه نظام ارتباطی گزاره‌هایی به دست می‌آید که گزاره‌ها عبارت‌اند از:
1. همه نظامات نسبت به نظام اجتماعی کلان یک خرده نظام محسوب می شوند. (Sub-System)
2. نظام آموزشی یکی از نظامات اصلی جامعه است و تحت تاثیر آن قرار دارد.
3. نظامات گوناگون با یکدیگر رابطه متقابل دارند.
4. هر یک از عناصر دوره تحصیلی تحت تأثیر نظام فوقانی قرار دارند.
5. عناصر دوره تحصیلی در تقابل با یکدیگر معنا پیدا می کنند.
ایشان دوره تحصیلی را:
- خرده نظامِ نظام آموزشی که صبغه و هویّت خود را از نظام فوقانی می گیرد.
- برنامه رشد دانش آموز در سطح معیّنی از رشد. و
- طرح یکپارچه تربیت که عناصر آن در پرتو اهداف تعیّن یافته اند، تعریف کردند و طراحی دوره تحصیلی را سازماندهی اجزا و عناصر رشد در طرح منسجم نامیدند
همچنین معاون طراحی و تولید بسته‌های یادگیری، لوازم طراحی دوره تحصیلی را:
- شناسایی نیازهای آموزشی دانش آموزان؛
- توجه به نقش و قلمرو اختیارات مدارس؛
- تعیین عوامل و منابع موثر در طراحی دوره؛
- توجه به رشد همه جانبه؛
- استفاده از تجارب جهانی و ضرورت های بومی؛
- تدوین اهداف دوره به عنوان رکن دوره تحصیلی؛
- کار تیمی مفید و مؤثر؛
- توجه به آرمان ها و واقعیت ها؛ برشمردند.
در ادامه دکتر ملکی بیان کرد که طراحی دوره تحصیلی دارای مراحل است که این مراحل عبارتند از:
1. تدوین مبانی فلسفی، اجتماعی و روانشناختی؛
2. بازخوانی تجارب داخلی و بررسی تجارب جهانی؛
3. شناسایی مسائل، مشکلات‌و انتظارات آموزشی دانش‌آموزان، معلمان‌و …؛
4. تعیین نیازهای کلان آموزشی بر پایه مطالعات؛
5. تدوین اهداف دوره تحصیلی؛
6. اختیارات مدرسه؛
7. تعیین ساختار؛
8. تعیین عناوین و سازمان دروس؛
. تصمیم گیری درباره گروه‌های دانش‌آموزی؛
10. تعیین زمان آموزشی؛
11. چگونگی فضا و تجهیزات؛
12. نقش و اختیارات معلم؛
13. چگونگی نظام ارزشیابی؛
14. قوانین و مقررات؛
15. باهم‌نگری نهایی و یکپارچه سازی دوره تحصیلی؛
در پایان نشست، دکتر ملکی سؤالاتی را مطرح کرد که مقرر شد حاضران پاسخ آن را برای معاونت طراحی و تولید بسته‌های یادگیری ارسال کنند.
1. تعریف هویت هریک از دوره‌های تحصیلی و روح حاکم بر آن‌ها چیست؟
2. اصول حاکم بر طراحی دوره‌های تحصیلی مشتمل بر چه مواردی است؟
3. کدام آسیب‌ها و موانع، کارآمدی و اثربخشی دوره‌های تحصیلی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟