پایگاه خبری تحلیلی رسانه معلم رسانه فرهنگیان ایران
رسانه معلم # اخباری در رسانه از قول دکتر پزشکیان نقل شده است که زابل امروز از زابل دهه ۵۰ بدتر شده است برای تبیین این خبر به آمار شاخص های توسعه می پردازیم تا گامی در جهاد تبیین باشد و ظلم گذشته با خدمات امروز دیده شود جای خائن وخادم عوض نشود
مقایسه تحولات زابل در دهه ۵۰ با دهه ۹۵ تا ۱۴۰۳: از محرومیت به توسعه محدود
زابل، مرکز شهرستان زابل در استان سیستان و بلوچستان، در طول پنج دهه گذشته تغییرات و تحولات زیادی را تجربه کرده است. مقایسه وضعیت این شهر در دهه ۵۰ و دهه ۹۵ تا ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که اگرچه پیشرفت‌هایی در برخی زمینه‌ها صورت گرفته، اما هنوز بسیاری از چالش‌ها پابرجا هستند.
۱. جمعیت و توسعه شهری
در دهه ۵۰، جمعیت زابل حدود ۵۰ هزار نفر بود و بیشتر خانه‌ها کاه‌گلی و فاقد امکانات بودند. شهر فاقد زیرساخت‌های کافی برای توسعه بود و بیشتر ساکنان آن به کشاورزی و دامداری مشغول بودند. در این دوره، زابل از امکانات اولیه شهری مانند برق، آب لوله‌کشی و جاده‌های مناسب محروم بود.
اما در دهه ۹۵ تا ۱۴۰۳، جمعیت زابل به حدود ۱۵۰ هزار نفر رسید. در این مدت پروژه‌های مسکن مهر، بهسازی شبکه آب و برق، و توسعه جاده‌ها موجب تحولاتی در این منطقه شد. در حال حاضر، تعداد واحدهای مسکونی در زابل به‌طور چشمگیری افزایش یافته و اکثر محله‌ها از زیرساخت‌های بهتری برخوردارند. با این حال، مشکلاتی همچون ترافیک و کمبود فضای سبز هنوز وجود دارد.
۲. وضعیت بهداشت و درمان
در دهه ۵۰، زابل از نظر خدمات بهداشتی وضعیت بسیار نامناسبی داشت. تنها بیمارستان‌های کوچک و درمانگاه‌های محدودی در شهر وجود داشتند و دسترسی به خدمات درمانی در بسیاری از مناطق روستایی تقریبا غیرممکن بود. تنها بیمارستان معتبر در آن زمان بیمارستان امام علی(ع) بود که با امکانات محدود به ارائه خدمات می‌پرداخت.
از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳، وضعیت بهداشت و درمان در زابل به‌طور نسبی بهبود یافته است. اکنون بیمارستان‌ها و مراکز درمانی متعددی در زابل وجود دارند:
- بیمارستان حضرت ولیعصر(عج) با ۲۵۰ تخت خواب
- بیمارستان امام علی(ع) با ۱۵۰ تخت خواب
- پانسیون‌های بهداشتی در مناطق روستایی این مراکز قادر به ارائه خدمات متنوعی هستند، اما هنوز مشکلاتی نظیر کمبود پزشک متخصص و نبود برخی خدمات درمانی پیشرفته در این منطقه وجود دارد.
۳. آموزش و مدارس
در دهه ۵۰، میزان بی‌سوادی در زابل بسیار بالا بود و تعداد مدارس به‌ویژه در مناطق روستایی بسیار کم بود. در آن زمان، مدارس ابتدایی اندکی وجود داشت و تنها برخی از مدارس در زابل قادر به تأمین نیازهای آموزشی مردم بودند.
اما در دهه‌های اخیر، شرایط آموزشی در زابل بهبود چشمگیری داشته است. در سال ۱۳۹۵، تعداد مدارس در زابل به بیش از ۱۵۰ مدرسه ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان رسید و در حال حاضر تعداد مدارس به بیش از ۲۰۰ مدرسه ارتقا یافته است. همچنین، تعداد دانش‌آموزان در این دوره از ۲۵ هزار نفر به حدود ۵۰ هزار نفر رسیده است.
در سطح دانشگاهی، دانشگاه زابل که در سال ۱۳۴۶ تأسیس شد، در حال حاضر به یکی از مراکز مهم علمی و آموزشی در منطقه تبدیل شده است. این دانشگاه در سال ۱۳۹۵ بیش از ۷ هزار دانشجو داشت و اکنون این تعداد به ۱۰ هزار نفر افزایش یافته است. دانشگاه زابل در رشته‌های مختلف از جمله کشاورزی، مهندسی، علوم انسانی و علوم پزشکی فعالیت دارد و نقش مهمی در جذب جوانان از سراسر استان سیستان و بلوچستان ایفا می‌کند.
۴. وضعیت کشاورزی و منابع آبی
در دهه ۵۰، کشاورزی در زابل یکی از ارکان اصلی اقتصاد این منطقه بود و رودخانه هیرمند به‌عنوان منبع اصلی آب کشاورزی، تولیدات زیادی در زمینه گندم، جو، خرما و پنبه داشت. در آن زمان، وضعیت کشاورزی نسبتا مطلوب بود و بسیاری از کشاورزان در این منطقه مشغول به کار بودند.
با این حال، در دهه ۹۵ تا ۱۴۰۳، بحران آب و خشک شدن تالاب هامون موجب کاهش شدید تولیدات کشاورزی و ایجاد مشکلات جدی برای کشاورزان شده است. خشکسالی‌های پی‌درپی و کمبود منابع آبی باعث شده تا میزان کشت محصولاتی مانند گندم و خرما به شدت کاهش یابد. به‌طور متوسط در این دوره، سطح زیر کشت کشاورزی در منطقه به کمتر از ۲۰ درصد کاهش یافته است. پروژه‌هایی مانند نیروگاه بادی میل نادر و استفاده از انرژی خورشیدی برای تأمین انرژی مورد نیاز کشاورزی در حال پیاده‌سازی است، اما هنوز راه زیادی برای بهبود وضعیت کشاورزی وجود دارد.
۵. توسعه زیرساخت‌ها و حمل‌ونقل
در دهه ۵۰، زیرساخت‌های حمل‌ونقل در زابل به‌طور قابل توجهی محدود بود. جاده‌های خاکی و نبود سیستم حمل‌ونقل عمومی مناسب، مشکلات بسیاری برای مردم این منطقه ایجاد کرده بود. تنها جاده‌ها و راه‌های ارتباطی در این دوران جاده‌های اولیه و محلی بودند که به‌شدت نیاز به بهبود داشتند.
اما در سال‌های اخیر، دولت اقداماتی در جهت بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل زابل انجام داده است. پروژه‌های بزرگراهی همچون بزرگراه زابل به زاهدان و بزرگراه زابل به میل نادر در حال توسعه هستند. همچنین فرودگاه زابل که پیش از این با امکانات محدود فعالیت می‌کرد، اکنون با ظرفیت بیشتری به مسافران خدمات می‌دهد و به یکی از مراکز مهم حمل‌ونقل هوایی در استان تبدیل شده است.
۶. وضعیت اشتغال و رفاه اجتماعی
در دهه ۵۰، وضعیت اشتغال در زابل بسیار نامناسب بود و بیشتر مردم در کشاورزی و دامداری مشغول به کار بودند. تعداد کارخانجات و مراکز صنعتی محدود بود و افراد زیادی برای پیدا کردن شغل به سایر شهرها مهاجرت می‌کردند.
اما در دهه ۹۵ تا ۱۴۰۳، علی‌رغم افزایش پروژه‌های عمرانی و اشتغال در بخش‌های مختلف، بیکاری همچنان یکی از چالش‌های عمده در زابل باقی مانده است. بسیاری از جوانان این منطقه با وجود فارغ‌التحصیلی از دانشگاه‌ها به دلیل کمبود فرصت‌های شغلی مجبور به مهاجرت به سایر نقاط کشور هستند. با این حال، با توسعه پروژه‌های صنعتی و تولیدی کوچک و متوسط، شانس اشتغال در این بخش‌ها برای مردم منطقه افزایش یافته است
بودجه عمرانی سیستان و بلوچستان در دهه ۵۰
در دوران پیش از انقلاب اسلامی، استان سیستان و بلوچستان در مقایسه با دیگر استان‌های کشور از نظر زیرساختی بسیار محروم بود و بیشتر پروژه‌های عمرانی به توسعه مناطقی که از نظر اقتصادی و اجتماعی پیشرفته‌تر بودند، اختصاص می‌یافت. با این حال، در دهه ۵۰ به ویژه در سال‌های پایانی این دهه، پروژه‌های بزرگی تحت عنوان طرح‌های آبادانی در مناطق مختلف کشور از جمله سیستان و بلوچستان آغاز شد.
- تخصیص بودجه عمرانی: در این دوره، بر اساس درآمدهای نفتی که به طور گسترده به پروژه‌های عمرانی اختصاص می‌یافت، برخی از پروژه‌های عمرانی مانند راه‌سازی، تأسیس مدارس، بیمارستان‌ها، و آبرسانی به مناطق روستایی در این استان آغاز شد.
- میزان بودجه: البته به دلیل تمرکز بیشتر بر استان‌های مرکزی و غربی کشور، میزان تخصیص بودجه به سیستان و بلوچستان به مراتب کمتر از دیگر استان‌ها بود. تخصیص‌های دقیق و مشخص به استان‌ها در آن زمان مستند به آمار عمومی آن زمان کم است، اما با توجه به محرومیت‌های این استان، بیشتر بودجه‌ها در قالب پروژه‌های عمرانی کوچکتر و کمتر از آنچه برای استان‌های مرکزی و بزرگ تخصیص می‌یافت، اختصاص داشت.
۲. بودجه عمرانی سیستان و بلوچستان از سال ۹۵ تا ۱۴۰۳
از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳، تخصیص بودجه عمرانی به سیستان و بلوچستان در شرایط اقتصادی متفاوتی قرار گرفت. این استان همچنان یکی از استان‌های کمتر توسعه‌یافته ایران به شمار می‌رود و نیاز به توجه ویژه در زمینه‌های مختلف زیرساختی دارد. در این دوره، تخصیص بودجه عمرانی به این استان نسبت به دهه‌های گذشته بیشتر شده است، به ویژه با توجه به پروژه‌های ملی و استانی که برای توسعه این منطقه در نظر گرفته شده است.
- پروژه‌های مهم عمرانی:
- راه‌سازی و جاده‌ها: تخصیص بودجه برای ساخت جاده‌های جدید و بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل در استان، از جمله پروژه‌هایی مانند بزرگراه چابهار-زاهدان و بهبود شبکه جاده‌ای جنوب شرق کشور.
- آبرسانی و سدسازی: در زمینه آب و کشاورزی، پروژه‌های مختلفی مانند سد پیشین، آبرسانی به مناطق روستایی، و آبیاری اراضی کشاورزی در نظر گرفته شده است.
- نیروگاه‌های بادی و انرژی‌های تجدیدپذیر: پروژه‌های نیروگاه بادی میل نادر و طرح‌های مشابه در زمینه تأمین انرژی پایدار برای استان اجرا شد.
- میزان بودجه: در این دوره، بودجه‌های عمرانی به شکل گسترده‌ای برای توسعه زیرساخت‌ها در این استان تخصیص یافت. با توجه به آمارهای منتشر شده، در سال ۱۳۹۵، بودجه عمرانی استان سیستان و بلوچستان به حدود ۴۰۰۰ میلیارد تومان رسید. این میزان به تدریج افزایش یافت و در سال‌های بعد به ویژه در دولت‌های جدید، پروژه‌های جدیدی با تخصیص بودجه‌های ویژه برای این استان انجام شد.
مقایسه کلیدی بودجه‌های عمرانی در این دو دوره:
- دهه ۵۰: در این دوره، استان سیستان و بلوچستان نسبت به دیگر استان‌ها از نظر بودجه عمرانی محروم بود و تخصیص بودجه عمدتاً محدود به پروژه‌های کوچکتر و پراکنده بود. بیشتر پروژه‌ها به شکل تدریجی و با توجه به کمبود منابع تخصیص داده می‌شد.
- سال‌های ۹۵ تا ۱۴۰۳: تخصیص بودجه‌های عمرانی به استان افزایش یافت و پروژه‌های کلانی در زمینه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، آبرسانی، نیروگاه‌های بادی، و انرژی‌های تجدیدپذیر آغاز شد. این روند به‌ویژه با اولویت دادن به توسعه شرق کشور در برنامه‌های دولت به وجود آمد
.
نتیجه‌گیری
زابل در دهه ۵۰ از نظر زیرساخت‌ها، بهداشت، آموزش و اشتغال در وضعیت بسیار نامساعدی قرار داشت. اما طی دهه‌های اخیر، به‌ویژه از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳، برخی از زیرساخت‌ها بهبود یافته‌اند و خدمات بهداشتی، آموزشی و حمل‌ونقل گسترش یافته‌اند. با این حال، چالش‌هایی نظیر بحران آب، بیکاری، و کمبود فرصت‌های شغلی و اقتصادی همچنان پابرجاست و نیاز به توجه ویژه در جهت توسعه پایدار و بهره‌برداری بهینه از منابع طبیعی و انسانی دارد