آسیب شناسی آموزش مجازی از طریق بستر شبکه شاد در دوره کرونا-بخش دوم

نگاهی تحلیلی و مستند بر پایه تجربیات یک دانشجومعلم

به دلیل شرایط اضطراری کرونا، آموزش در مدارس و دانشگاهها در دوسال گذشته به صورت غیر حضوری ادامه یافته که در نوع خود یک پدیده جدید بود. در این مقاله برپایه تجربیات فردی و رجوع به مطالعات علمی به آسیب شناسی آموزش در این دوران پرداخته شده است. در بخش اول این نوشته بخشی از آسیبها مورد نقد قرار گرفت و در این بخش به آسیب های دیگر پرداخته شده است:

3. عدم آموزش معلمان به منظور آمادگی آنها برای شرایط کنونی

در زمستان سال 1398 بدلیل ایجاد شرایط ناگهانی همه گیری کرونا و آموزش غیر حضوری ، معلمان آمادگی تدریس برای این شرایط را نداشتند و از قبل آموزش لازم را ندیده بودند. این امر موجب شد که بسیاری از معلمان با نرم افزار های تولید محتوای مختلف و نحوه استفاده از آنها آشنایی نداشته باشند و گاهی محتوای بی کیفیت تولید کنند که برای یادگیری آسیب زا است. آموزش و پرورش باید با طراحی دوره های جدی هم فرهنگ آموزش مجازی را بین معلمان رواج دهد و هم روش های فعال آموزش مجازی را به آنها آموزش دهد و هم نحوه تولید محتوا را به آنها آموزش دهد. این نتیجه در پژوهش های برخی پژوهشگران مورد تایید قرار گرفته است.  در دوره کارورزی 1 و 2 به شخصه مشاهده کردم معلم راهنما بدلیل جوان بودن و آشنایی با رایانه ، نحوه استفاده از انواع نرم افزار ها تولید محتوا را میدانست اما معلمان با سابقه ، اکثرا با این نرم افزار ها آشنا نبودند.  همچنین برای آماده سازی معلمان برای این شرایط دوره هایی نیز در سامانه ضمن خدمت فرهنگیان برگزار شد اما این دوره ها جنبه کاربردی نداشت و صرفا رفع مسئولیت بود.

4. عدم استفاده از روش های نوین آموزشی مطابق با شرایط آموزش مجازی

یک معلم خوب باید به درک درستی از شرایط اجتماعی حاکم بر زمان خود برسد تا بتواند یک شیوه نوین و متناسب با شرایط برای آموزش به دانش آموزان خود انتخاب کند. طبق مطالعات انجام شده ورود تکنولوژی به آموزش و الکترونیکی شدن آموزش نیازمند مواد آموزشی و روش های نوین قابل انظباق با آن است. همچنین نقش  معلم در واقع تسهیل کننده و راهنمای یادگیری است یعنی عملا یادگیری باید از سوی دانش آموز انجام گیرد و معلم نقش تسهیل کننده این راه را داشته باشد. بنابراین با وجود روش های تدریس متنوع انتخاب هر کدام برای هدف های جزیی بسیار مهم و نیازمند تفکر دقیق می باشد و این مورد می تواند در علاقه مندی دانش آموز به آن درس کمک قابل توجهی کند.

طبق مشاهدات انجام شده در دوران آموزش مجازی برای تثبیت یادگیری در دانش آموزان باید ارزشیابی مستمر و به شیوه های گوناگون از آن ها بعمل آورد. البته این ارزشیابی ها باید به گونه ای باشد که دانش آموز را از درس زده نکند بعنوان مثال در دوره کارورزی 1 و 2 در مدرسه صنایع پوشش مشاهده کردم که معلم راهنما  امتحانک های هفتگی و البته صرفا جهت یادآوری و آموزشی از دانش آموزان بعمل می آورد که نتیجه اش بهبود یادگیری دانش آموزان و کسب نمرات مطلوب در امتحانات اصلی بود. هم چنین بهتر است در این شرایط از ارزشیابی هایی استفاده شود که قوه خلاقیت و کنجکاوی دانش آموزان را مورد توجه قرار دهد بعنوان مثال برای اینکه فلان فرآیند شیمیایی بهتر انجام شود چه شرایطی بهتر است ( در این نوع ارزشیابی ها باید ملاک نحوه تفکر دانش آموز باشد نه جوابی که میدهد ) همانطور که در ارزشیابی که دریکی از خرده فعالیت ها در دوره کاروزی 2 طراحی کرده بودم که منجر به جواب های خلاقانه از سوی دانش آموزان شد. در این شرایط آموزش مجازی نباید از شیوه های ارزشیابی آموزش حضوری مثلا دو امتحان میان ترم و … استفاده شود که گاها استفاده از این روش های سنتی را از جانب برخی معلمان مشاهده کردم چرا که در این ارزشیابی ها در شرایط کنونی یادگیری دانش آموزان به درستی سنجیده نمیشود.

نکته دیگر استفاده از پتانسیل آموزش مجازی و امکانات آموزش الکترونیکی و نحوه تغییر بررسی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و استفاده از پتانسیل شبکه ملی اطلاعات دانش آموزی است به عبارت دیگر به جای استفاده از 4 نمره (شامل مستمر اول و مستمر دوم و ترم اول و ترم دوم)  اطلاعات تحصیلی دانش آموزان در سامانه ثبت شود یعنی  تمام نمرات و فعالیت های تحصیلی دانش آموزان در طول سال تحصیلی توسط معلم در شبکه ملی اطلاعات بار گذاری شود و متخصصین آمار و تحلیل آماری در وزارت آموزش و پرورش این اطلاعات را برای همه دانش آموزان تحلیل کنند و گزارشی از وضعیت تحصیلی دانش آموز در اختیار معلم قرار دهند تا معلم یا مدیر مدرسه بتواند تصمیم هایی به صورت فردی یا جامع درباره دانش آموزان اتخاذ کنند شاید این روش بتواند در آینده جایگزین کنکور شود.

نکته دیگر این است که معلم کلاس از جمله کار هایی که می تواند انجام دهد: تولید محتوای انگیزشی و کاربرد تکنولوژی در آموزش مجازی مانند آزمایش مجازی ، نشان دادن کاربرد صنعتی مباحثی که آموزش می دهد و… است که به منظور افزایش انگیزه دانش آموزان انجام می گیرد ، چناچه ، در دوره کارورزی 2 خود مشاهده کردم که بیان کاربردی صنعتی یکی از واکنش های کتاب با رضایت دانش آموزان همراه بود و حتی با سوالی که در باره سایر کاربرد های آن واکنش شد  نظرات جالب و خلاقانه ای از سوی دانش آموزان دریافت شد.

روش دیگر استفاده از عکس و تصاویر و فیلم ها در آموزش مجازی است. با توجه به این که دانش آموزان دارای حافظه تصویری بسیار خوبی هستند استفاده از مطالب تصویری و مطالبی که کنجکاوی آنها بر انگیزد در افزایش بازدهی یادگیری آن ها نقش اساسی دارد چراکه آموزشی که مبنی بر حواس و قوه دانش آموزان مانند قوه خلاقیت و کنجکاوی و   … باشد نه در جهت سرکوب آنها تاثیر مثبت و چشمگیری بر یادگیری و انگیزه دانش آموزان دارد.

در کل ،  باید معلمان مطابق شرایط جدید آموزش های و روش های جدید را بکار ببندند تا بازدهی آموزششان افزایش یابد و هم چنین اهداف تحصیلی از جمله پرورش قوه خلاقیت و استعداد های دانش آموزان و … نیز محقق شود.

5. عدم توجه به اهمیت بالای طرح درس

طرح درس از موضوعات بسیار مهم در فرآیند آموزشی است که اغلب نادیده گرفته میشود و به آن کم توجهی میشود اما طبق مطالعات ، هدف طرح درس کمک به معلمان برای نشانه گذاری مسیر تدریس است. این نشانه گذاری به معلمان کمک میکند تا نقطه شروع و پایان تدریس خود را دریابند و نقطه کانونی و عطف تدریس خود را شناسایی کنند و بیش تر انرژی خود را دقیقا بر موضوعاتی و مباحثی که دانش آموزان را دچار مشکل می کند صرف کنند . هم چنین معلم به یک چارچوبی برای تدریس دست پیدا میکند که موجب میشود تمام فعالیت ها معلم به صورت زمانبندی شده در داخل این چارچوب جای گیرد و فعالیت های اضافی خارج از چارچوب که بازدهی تدریس را پایین می آورد از سوی معلم سرنزند. این پژوهش به خوبی نشان میدهد که طرح درس در آموزش مجازی چقدر مهم است زیرا در آموزش مجازی به دلیل زمان کم و عدم ارتباط مستقیم و سایر عوامل باید مطالب به گونه باشد که از طرفی تمام و کمال اطلاعات را با تمام جزئیات در اختیار دانش آموزان قرار دهد تا دانش آموزان  نیازی به منبع دیگر نداشته باشند و از طرف دیگر باید زمان بندی شده و دقیق و بدون مطالب اضافی باشد. به عبارت دیگر در این نوع آموزش محتوای تدریس که توسط معلم تولید میشود باید به قدری دقیق باشد تا در آن هم مرور مباحث گذشته انجام گیرد و هم حل تمرین ها و هم خود مطلب درسی جدید بیان شود و باید به گونه ای باشد که از مطالب ساده به سمت مطالب پیچیده باشد. تمام اینها باید در زمان حدود یک ساعت رخ دهد چراکه اگر زمان آموزش یا محتوا بیش از این مقدار باشد تاثیر منفی خواهد داشت پس با یک مهندسی دقیق باید بین تمام اجزاء آموزش مبحث جدید تناسب برقرار شود که در نتیجه نیازمند طرحی از پیش تعیین شده است. اما در دوره کارورزی خود فراوان مشاهده کردم که اکثر دبیران اهمیت طرح درس را نادیده می گیرند و بدون چارچوب از پیش تعیین شده و صرفا با تکیه بر تجربیات خود به فرآیند تدریس میپردازند.

ادامه در بخش سوم…