سوالات کنکور؛ روا یا ناروا؟

محسن رضایی گرمه چشمه، معلم شیمی ناحیه ۲ اردبیل و مدرس دانشگاه فرهنگیان

امسال نیز کنکور آزمون کنکور برگزار شد و هزاران دانش آموز  با هزاران امید و آرزو یک ماراتن نفس گیر را پشت سر گذاشتند، اما آنچه که مهم است تحلیل و بررسی سوالات کنکور و به لحاظ استاندارد بودن و جستجوی عدالت آموزشی در بطن آن است تا به امید اینکه چراغ راه آینده باشد و چنانچه هر گونه نواقصی داشته باشد، دیگر تکرار نشود.

در نگاه اول آنچه که مورد توجه معلمان و متخصصان برنامه درسی بود، عدم انطباق سوالات با رویکرد جدید آموزشی، یعنی زمینه محور بودن برنامه درسی و موضوع محور بودن سوالات کنکور بود و از این نظر آزمون با برنامه درسی و اهداف آموزشی همسو نبوده و ناروا محسوب می شود. برای اثبات این قضیه نیاز به تعریف روایی و انواع است‌.

تعریف روایی (Validity test)

 روایی اصطلاحی است که به هدفی که آزمون برای تحقق بخشیدن به آن درست شده است، اشاره می کند. به عبارت دیگر، آزمونی دارای روایی است که برای اندازه گیری آنچه که مورد نظر است مناسب باشد و آنچه را در نظر دارد اندازه بگیرد.

روایی آزمون از زوایای مختلف قابل بحث و بررسی است . با توجه به این که سازمان سنجش ملاک و معیار سوالات کنکور را برنامه درسی و کتاب‌های درسی اعلام کرده به همین دلیل روایی محتوایی از این منظر قابل نقد و بررسی است.

روایی محتوایی (Content-related Validity)

روایی محتوایی به این مطلب اشاره می کند که سوالهای مورد استفاده در یک آزمون تا چه حد معرف کل جامعه سوالهای ممکن است که می توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد . هرچه آزمون از این لحاظ بهتر باشد، دارای روایی بیشتر است . بنابراین، یک آزمون روا در شیمی باید در برگیرنده نمونه ای درست و دقیق از مطالب دروس شیمی باشد که دانش آموزان آموزش داده شده است . در ضمن این آزمون نباید چیزی خارج از محتوا و هدف های درس شیمی را اندازه بگیرد. برای این منظور جدول مشخصات آزمون تعیین می شود. جدولی که هدف های آموزشی را به محتوای درس در بخش های مختلف آن ربط می دهد و در عین حال وزنی را که باید به هر یک از زمینه های یادگیری داده می شود، مشخص می کند.

در تنظیم جدول و تعیین درصد سوال هایی که به بخش‌های مختلف محتوا و هدف ها تعلق می گیرند، جواب سوالهای زیر را باید پاسخ دهد:

۱-کدام بخش از محتوا و کدام هدف ها دارای حجم بیشتری است و وقت بیشتری صرف آموزش آنها شده است؟

۲-کدام هدفها از لحاظ نگهداری در حافظه و کاربرد در آینده ارزش بیشتری دارند؟

۳-کدام قسمت یا قسمت های درس یا موضوع درسی از اهمیت بیشتری برخوردارند؟

نحوه توزیع سوالهای آزمون در میان بخش‌ها و هدف های مختلف باید متناسب با جواب های این سوال‌ها باشد.

روایی صوری (Face validity)

 روایی صوری یکی از مشتقات روایی محتوایی است. روایی صوری به این مطلب اشاره می کند که سوالهای آزمون تا چه حد در ظاهر شیبه موضوعی هستند که برای اندازه گیری آن تهیه شده اند . مورفی و دیوید شوفر(۲۰۰۱) گفته اند”اصطلاح روایی صوری یه درجه ای از منطقی بودن که یک آزمون بنظر آزمون شوندگان دروس و موضوع مورد نظر، گفته می شود”.

روایی سازه (Construct validity)

روایی سازه بیشتر از روایی محتوایی جنبه نظری دارد. سوالات یک آزمون در صورتی دارای روایی سازه است که به سوالات سازه های مورد نظر شباهت شباهت دارد؟

بر این اساس، ترتیب قرار گرفتن سوال های آزمون، ترتیب سوالات از نظر دشواری و ترتیب سازمان اصلی مطالب به دنبال هم، میزان همبستگی درونی جهت نشان دادن بهترین عملکرد آزمون شوندگان فراهم می شود‌.

با این توصیف، حال باید ديد سوالات کنکور چقدر  منطقی و عدالت محور است؟

اولین اشکال آزمون کنکور ۱۴۰۰، تناقض آن با اهداف آموزشی و رویکرد زمینه محوری کتاب ها و برنامه درسی شیمی است. اکثر سوالات از موضوعات درسی نظام و برنامه های درسی گذشته ( برنامه درسی موضوع محور) بوده و در تناقض با اهداف و اصول آموزش مورد تاکید در برنامه درسی است. برخی از اهداف مهم از جمله بحران ها و مسائل فرا روی جامعه ما در این آزمون جایگاهی نداشتند، آز آب آهنگ زندگی و آلودگی و کمبود آن، از هوا که آلودگی آن نفس ها را به شمارش در آورده، از خاک که بی هیچ منتی نیازهای ما را برآورده می کند و برای اثبات حقیقت به پاکی آن قسم می خوریم و شناخت و استفاده صحیح از آنها مهمترین اهداف آموزش شیمی هستند، مورد توجه نبودند.

اغلب معلمان شیمی معتقد هستند این سوالات هیچ سنخیتی با اهداف و برنامه درسی ملی نداشته و اکثرا بر گرفته از سوالات موسسات آموزشی اقتصاد محور بوده است. بطوری که اکنون هر کدام از آنها سعی می کنند اثبات کنند، چند سوال کنکور شبیه و یا عین سوالات آزمون های آنها هستند.

رئیس سازمان سنجش ادعا دارد که سازمان به دنبال جداسازی ۵ درصد از دانش آموزانی است که در رشته های خاص پذیرفته می شوند، افرادی که باید آموزش خاص ببینند که مستلزم پرداخت هزینه هستند، آیا این تفکر می تواند عدالت آموزشی بدنبال داشته باشد.

در یک کلام سوالات کنکور ۱۴۰۰ هم مثل سال قبل از نظر محتوایی، صوری، سازه و …. ناروا بوده و دست اندرکاران آن باید جوابگوی این بی عدالتی گسترده به خصوص در مقابل هزاران دانش آموز بی بضاعت در مناطق کم برخوردار باشند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *