دولت سيزدهم وچالش هاي آموزش وپرورش(بخش دواز دهم،رسانه وتعليم وتربيت)

ابوالقاسم جامه بزرگ كارشناس ارشد روان شناسي تربيتي

بخش دوازدهم وآخرين بخش

رسانه و تعلیم و تربیت

خداوند متعال دستورات و پیام های خود را از طریق وحي به انسان های برگزیده (پيامبران) به انسان ها رسانده است “لَقَد مَنّ اللهُ عَلَی المُومِنینَ اذ بَعَثَ فيهم رَسُولاً من انفسِهم”(1)؛ خداوند بر مومنان منت نهاد، هنگامی که در میان آن ها پیامبران از خودشان برانگيخت. بنابراین “رسول”درادبيات  تكنولژي آموزشي، برابر نهاد “رسانه” است. پس “رسانه”یکی از مولفه‌های اساسی ارسال پيام يا محتوا توسط پیام دهنده (فرستنده) و دریافت محتوا توسط پیام گیرنده می باشد. بدون وجود اين فرايند، هیچ پیامی تبادل نمی‌شود. بنابراین برای رساندن هر پیام چهار مولفه وجود دارد 1-پیام دهنده (منبع صدور پیام)،2- پيام يا محتوا(به صوت تصویر نوشته و….)، 3- وسيله،ابزاروبستر (فرد، ابزار ،فضا و….)4-گیرنده (انسان). همه محتوا ومفاهيم بايد اين فرايند طي كنندوحذف هركدام چرخه آن را دچار اختلال مي كند. حال آن پیام که خداوند توسط پیامبران و رسولانی برگزیده براي مردم فرستاد و از قِبَل آن بر مردم منت نهاد چیست؟ آن پيام گران بها “يَتلواعَلَیهِم آیاتِهِ و یُزکّیهم و یُعَلِمُهُمُ الکِتابَ وَ الحِکَمَتَ”(2)، مي باشد.که آیات اورا بر آن ها بخواند و آن ها را پاک کند وکتاب و حکمت بیاموزد. ملاحظه می شود که تعلیم و تربیت كه از شریف ترین امور فعالیت‌ها در نظام هستی است، نیازمند وجود رسانه است. این فعالیت گرانسنگ در مرحله نخست در بستر خانواده و سپس توسط نهاد عظیم آموزش و پرورش جريان مي يابد. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در بیانیه ماموریت (رسالت) خود، این وظیفه خطیر را چنین بیان کرده است،” وزارت آموزش و پرورش مهمترین نهاد تعلیم و تربیت رسمی و عمومی، متولی فرآیند تعلیم و تربیت در همه ساحت ها ي تعلیم و تربیت، قوام بخش فرهنگ عمومی و تعالی بخش جامعه اسلامی بر اساس معیار نظام اسلامی، با مشارکت خانواده، نهادها و سازمانهای دولتی و غیردولتی است. این نهاد ماموریت دارد با تاکید بر شایستگی های پایه، زمینه دستیابی دانش آموزان….. را به مراتبي از حیات طیبه در عواطف فردی، خانوادگی، اجتماعی و جهانی را…. فراهم سازند”(3). آموزش و پرورش برای کسب شایستگی ها و دستیابی به مراتبي از حیات طیبه توسط دانش آموزان از سازوكارهای مختلفی از جمله زیر نظام برنامه درسی ملی بهره می برد.” این زیرنظام به منزله نقشه جامع یادگیری، زمینه ایجاد تحول همه جانبه گسترده و عمیق در مفاهیم و محتوای آموزشی را فراهم می آورد. رسالت خطیر برنامه درسی ملی، فراهم آوردن ساز و کارهای مناسب برای طراحی، تدوین، اجرا و ارزشیابی از برنامه های درسی می باشد که به صورت نظام مند و ساختار یافته در اختیار کودکان و نوجوانان قرار گیرد”(4).

به منظور اجرایی شدن این فعالیت،ذيل عنوان سیاست‌های تولید مواد و رسانه های یادگیری آمده است،” تعیین استانداردهای ملی برای مواد و رسانه ها ،مراکز و منابع و تصویب آن در شورای عالی آموزش و پرورش و نظارت بر حسن اجرای آن توسط وزارت آموزش و پرورش”(5). همانطور که ملاحظه می شود “رسانه”، علاوه بر قدمت آن ،حداقل برابر آغاز خلقت بشر، یکی از مولفه های برنامه درسی ملي است که در کنار مواد یادگیری بیان شده است که البته با بعضی از تعاریف رسانه، همخوانی ندارد؛ زیرا بر اساس آن تعاریف، مواد یادگیری هم خود یک رسانه محسوب می شود.

 در اینجا لازم است واژه رسانه را تعریف کرده تا مفهوم یکساني از آن در این بخث داشته باشیم:

 ۱ رسانه تكنولوژی‌هایی است که پیام را به مخاطبان درنقاط مختلف منطقه، کشور و جهان منتقل می‌کند.

2- رسانه، صنعتی است که محصولات و خدمات اطلاعاتی و سرگرمی ها را تولید مي كند و می فروشد.

 ۳- “به هر وسیله ای که اخبار و اطلاعات را به مردم می رساند رسانه گویند؛ خواصوتي باشد مانند رادیو یا صوتی تصویری همچون تلویزیون یا مکتوب از قبیل روزنامه و مجله وياشبکه اینترنت”(6).

 تعریف اخیر در این بحث مورد نظر می باشد.

علاوه موارد پيش گفته، مي دانيم:هر جامعه ای نیاز های متعددی دارد كه ازطريق فعاليت هاي سازمان ها و بخش های مختلفی در حوزه متفاوتي از امنیت و حراست کشور، تولیدی و خدماتی، آموزشی و پژوهشی ، تامین می شود. بعضی ازمجموعه های مذکور مانندکشف معدن، صنعت فولاد و… نیاز چندانی به آگاهی از فرآیندكارآنها وجود ندارند و بعضی دیگر مانند موسسات مذهبی، فرهنگی ،آموزشی و پژوهشی درصد میزان آگا هی مردم از شرايط آن ها و تعامل و همکاری با اين بخش ها زیاد است. اگر این فرایند را درطول یک طيف یا نمودار افقی تصور کنیم، از خیلی كم تا خیلی زیاد قرار می گیرند. موسسات و نهادهای تعلیم و تربیت از جمله سازمان هایی است که میزان این درصد در بیشترين وضعیت خود قرار می گیرد؛ زیرا یکی از اصلی ترین عوامل موثر در تعلیم و تربیت فرزندان هر کشور نزدیکی و هماهنگی دیدگاه های نظام آموزشی و پرورشی با خانواده ها می باشد. چون اکثر خانواده ها یک یا چند فرزند در نظام آموزشی دارند. بنابراین اکثر خانواده ها تعامل با این موضوع دارند. برای ایجاد ارتقاء و استحکام این پیوستگی، روش ها و اقدامات مختلفی وجود دارند از جمله: تشکیل انجمن اولیای مدرسه به صورت نظام مند، ارتباط برنامه ریزی شده معلم با والدین، تهیه و تدوین نشریات، مجلات و بروشورهای دراين خصوص می باشد.

 یکی از بسترهای بسیار موثر و گسترده و قابل دسترسی برای همه آحاد جامعه درزمينه پیشرفته استحکام پیوستگی خانه و مدرسه، طرح مسائل آموزش و پرورش در رسانه هاست. این رسانه ها در سه بخش حوزه كتبي یا نوشتاری، صوتی و تصویری قابل تقسیم است. کتب ، مجلات، گاه نامه ها و روزنامه ها در یک دسته قرار می گیرند؛ صدا و سیما و سايرحوزه های خصوصی تهیه و تولید نوا ها و نماهنگ ها در گروه ديگرقرار می گیرند.

 تاکید این قلم، برنشريات(گاهنامه های و روزنامه های) و صدا و سیما است. آموزش و پرورش به سبب اهمیتی که در پیشرفت کشوردارد لازم است جایگاه برجسته و قابل توجهی از نظر حجم مطالب و برنامه ها در آن ها داشته باشد. با نگاهی اجمالی به این جایگاه و ملاحظه مطالب توليدي، متاسفانه نه تنها برای معرفی مناسب ومطلوب کارکرد این نظام در بین رسانه ها اهتمام جدی صورت نمی گیرد، که گاهی نقش تخریبی هم با برجسته کردن موضوعاتی که حساسیت جامعه را  بر می انگیزاند، مانند نقش ضعیف معلم در فیلم ها و داستان ها دارند.

اگر این رسانه‌ها مأموریتی در نهادینه کردن عوامل پیشرفت کشور براي خود تعریف کرده‌اند؛ باید درصد قابل توجهی از این وظیفه را به تقویت جایگاه آموزش و پرورش عملیاتی کنند. تولید محتوا های مختلف، انتشار نتایج پژوهش های گوناگون ،تدوین رمان‌ها، نمایشنامه ها و فیلم ها داستانی و مستند و گفتگو ها و… در تقویت این جایگاه می تواند در دستور کار این رسانه ها قرار گيرد، که اکنون بسیار ضعیف است.

 کانون تربیت اسلامی سعی کرده است در حوزه ماموریت خود، این مهم (بي بديل بودن نقش آموزش وپرورش درپيشرفت كشور)رابرجسته کند و با راهکارهای مختلف آن را عملیاتی نماید. از جمله آنها به موارد زیر اشاره می شود:

1-  نشریه زمزمه معلمان:

 از زمان تأسیس و تشکیل آموزش و پرورش تاکنون معدود نشریات غير دولتی اختصاص به پرداختن مسائل این حوزه داشته است. در دو دهه اخیر نشریه زمزمه معلمان، تنها نشریه غیردولتی در عرصه تعلیم و تربیت بوده است از سال كه از سال ۱۳۸۰ به منظور بررسی و نقد مسائل مختلف آموزش و پرورش و انتقال نظرات و پیشنهادهای صاحب نظران تعلیم و تربیت ، معلمان، مربیان و مسئولان صف تا ستاد دستگاه تعلیم و تربیت، جهت اصلاح فرایندها و افزایش کیفیت برنامه های آموزشی و تربیتی در ۵ پیش شماره و ۲۰۴ به شماره انتشار یافته است. این نشریه ابتدا به صورت ماهانه و در سالهای اخیر به صورت دو هفته نامه منتشر مي شد. صفحات در ستونهای تقریباً ثابت نشریه به موارد زیر اشاره داشته است:

1-اختصاص یک صفحه به انعکاس دیدگاه‌های سیاسی اجتماعی و تربیتي مقام معظم رهبری در دیدار با اقشار مردم و پیام های عمومی؛ ۲ – اختصاص یک صفحه انعکاس شرح زندگی و سیره معلمان شهید تحت عنوان معراج معلم؛

3- ارائه فهرستی از خبرهای مهم آموزش و پرورش؛

 ۴- صفحه اي تحت عنوان فراسو در خصوص انعکاس وضعیت آموزش غرب و سکولار؛

5- ستونی از خاطرات نماز، تحت عنوان “معلم و نماز”؛

 ۶- صفحه ای در مورد مسائل اخلاقی تحت عنوان درسهای بیادماندنی از معلمان ماندگار؛

 7- ستوني تحت عنوان دشواری های معلمی از زبان معلمان؛

 8-  ستوني تحت عنوان “مشاوره تربیتی” در پاسخ به سوالات معلمان در مورد مشکلات و اختلالات رفتاری دانش آموزان؛

9- صفحه تحت عنوان “جنگ نرم” در خصوص افشای عملکرد ضد فرهنگی دشمن؛

 ۱۰-  صفحه اي تحت عنوان “تقویم تاریخ” برای انعکاس مهمترین موضوعات فرهنگی کشور در طول سنوات گذشته؛

 این نشریه به سبب استقبال فرهنگیان گاهی با شمارگان ۵۰ هزار نسخه منتشر شده است. نشريه مذكور از سال ۱۳۹۷ به صورت الکترونیکی منتشر می‌شود.

 این نشریه محل تضارب افکار فرهنگیان زیادی بود به نحوی که در سال و 1395 حدود ۷۷ نفر از صاحب نظران مقاله و نقد برای نشریه فرستادن که برای اکثر آنها چندین مقاله بوده است.(7).

2- پایگاه اطلاع رسانی رسانه معلم:

 با ورود به فضای مجازی و عرصه اطلاع رسانی، نشریات کاغذی کمتر مورد استقبال قرار گرفت. بر این اساس کانون تربیت اسلامی ابتدا اقدام به راه اندازی سایتي تحت عنوان “کانون تربیت اسلامی” کرد و با مخاطبان از طریق فضای اینترنت ارتباط برقرار می کرد. با توجه به استقبال و فرهنگیان ازاين بستررسانه اي، فضای جدیدی براي این منظور تحت عنوان “خبرگزاری رسانه معلم” طراحی و راه اندازی شد. این خبرگزاری در حوزه های مختلف آموزش و پرورش از جمله حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و…. به تولید و انتشار محتوای مربوط به آن ها اقدام می کند.

3- ویژه نامه ها :

کانون تربیت اسلامی به مناسبت های مختلف، اقدام به تدوین و انتشارات ویژه نامه هایی کرده است؛ از جمله ویژه نامه اقتصادی(8)، ویژه نامه های در مورد انتخابات و مسائل مهم کشوربه تناسب مسائل مهمی که در مقاطع زمانی در سطح جامعه مطرح می‌ شده است.

4- هم انديشي ها:

يكي از “بستر هاي رسانه اي” كه تأثيرگذاري مهمي براي اعلام ديدگاه ها وموضع گيري ها دارد برگزاري هم انديشي هاي كانون تربيت اسلامي است. كانون بهمنظور بررسي مسائل مختلف آموزش وپرورش در طول فعاليت هاي خود، پنج هم‌اندیشی باحضورشخصيت هاي گذشته واكنون آموزش وپرورش برگزاركرده است. ونتايج آن ها درقالب رسانه اي مختلف به اطلاع فرهنگيان ، مسئولان وعموم رسانده است.

منابع:

1و2- سوره آل عمران آيه 164

3- سند تحول بنيادين آمزش وپرورش،بيانيه مأموريت

4- برنامه درسي ملي،1391ص4

5- برنامه درسي ملي ،1391ص45

6- ويكي فقه،اينترنت

7- نشريه زمزمه،شماره 182 اسفند1395